مقدمه
یکی از کارهای مهمی که شیعیان و محبان اهلبیت رسول اکرم(ص) باید به آن توجه خاص داشته باشند مطالعه و بررسی فرهنگ عاشورا است. ایام محرم و سوگواری ابا عبد الله الحسین(ع) فرصت خوبی برای بررسی، مطالعه و پژوهش در قیام و نهضت عاشورا است.
ثبات و پایداری دین در قبال جانفشانی
یکی از مهمترین و با ارزش ترین پیام های فرهنگ عاشورا جانفشانی و گذشتن از خود و نزدیکان برای ثبات و پایداری دین است؛ از این رو هرگاه دین و فرهنگ قرآن در معرض خطر و تهدید نامحرمان قرار گیرد، برعموم شیعیان و محبان اهلبیت رسول اکرم(ص) واجب است با هر آنچه که در اختیار دارند به حفظ و صیانت از فرهنگ قرآن اقدام نمایند. بی تفاوتی و سکوت و خانه نشینی هیچگاه با فرهنگ عاشورا سازگاری ندارد اگر کسی به خاطر محافظه کاری و حفظ شأن و مقام دنیوی خود، در برابر اهریمانان و فتنه انگیزان جامعه دینی و اسلامی سکوت نمایند گوی بوی از پیامها و آموزههای کربلا نبرده است.
در حادثه عاشورا شاهد هستیم که امام حسین(ع) این حرکت الهی خود را برای حفظ دین ونجات امت از گمراهی معرفی مینماید: «إِنّی لَمْ أَخْرُجْ أَشِرًا وَ لا بَطَرًا وَ لا مُفْسِدًا وَ لا ظالِمًا وَ إِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الاْصْلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی (ص) أُريدُ أَنْ آمُرَ بِالْمَعْروفِ وَ أَنْهی عَنِ المُنْكَرِ وَ أَسيرَ بِسيرَةِ جَدّی وَ أَبی عَلِی بْنِ أَبيطالب؛ [1]من از روی خودخواهی و خوشگذرانی و يا بری فساد و ستمگری قيام نكردم، بلكه قيام من بری اصلاح در امّت جدّم می باشد، می خواهم امر به معروف و نهی از منكر كنم و به سيره و روش جدّم و پدرم علی بن ابيطالب عمل كنم.»
درس ایثار و شهادت طلبی
علاوه بر لزوم حفظ دین درس شهادت طلبی و ایثار خود به طور مجزا یکی از مهمترین پیام های عاشورا است روحیه راحت طلبی و خوی گرفتن به زندگی دنیوی و فراموش کردن فرهنگ جهاد و شهادت موجب سستی و ضعف در برابر دشمن و شکست در برابر دژخیمان میشود امام حسین(ع) با این کارالهی خود به شیعیان و محبان درس ایثار را آموختن. درواقع کسی که زندگی و حیات الهی را در گروه ایثار و از خود گذشتگی نمیبیند نمیتوان به اهداف والای عاشورا واقف شود.
درس مسئولیتپذیری به امت اسلامی
از جمله زیباترین درسها و پیامهای نهضت عاشورا درس مسئولیت پذیری به محبان و شیعیان است. توجه به مسئولیتهای دینی و اجتماعی در قبال انحرافات اجتماعی و دینی که در جامعه به وقوع میپیوند هر مسلمان و دایهدار محبت اهلبیت(ع) را بر این وظیفه وا میدارد که نقشی ایفا نموده و به گونهای سدی دربرابر انحراف ایجاد نماید. در حادثه عاشورا نیز شاهد هستیم یاران امام حسین(ع) به درستی از عهده این وظیفه و مسئولیت دینی خود بر آمدند و با جانفشانی و یاری امام معصوم خود با صدق و ایمان راسخ به درستی مسئولیتپذیری خود را به اثبات رساندند.
یکی از مهمترین مسئولیتهای مهمی که خدای متعال در آیات نورانی خود متذکر وجوب آن شدهاند محبت و تبعیت از خاندان عصمت و طهارت است وقتی که خدای متعال میفرماید: «قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ إِنْ أَجْرِیَ إِلاَّ عَلَى اللَّهِ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ [سبا /47]بگو: هر مزدى كه از شما خواستم پس آن به نفع شماست، مزد من جز بر خدا نیست و او بر هر چیزى گواه است.»
درس بصیرت و بیداری اسلامی به امت
یکی از مهمترین درسهای عاشورا بصیرتافزایی و تقویت معرفت دینی است. شناسایی فتنه و تشخیص دشمن از دوست و دل خوش نبودن به وعدههای فریبنده دشمن و عدم سطحینگری در برآوردهای ارتباط اجتماعی و سیاسی و توجه داشتن به جایگاه خود در اسلام و آموزههای دینی، گویای بصیرت دینی افراد دارد. در صحنه عاشورا شاهد هستیم بعضی از افراد به ظاهر مسلمان به خاطر عدم برخوردار از این شاخص ارزشمند بزرگترین ضربه را به پیکر اسلام وارد نمودند چرا که موجب شهادت ولی خدا و اهلبی(ع) گرامی آن حضرت شدند.
ظلمستیزی و استکبار گریزی
از جمله بزرگترین درسهای عاشورا ظلمستیزی است یک شخص مومن نمیتواند نسبت به ظلم و ستمی که در جامعه اسلامی شکل میگیرد بیتفاوت باشد. با توجه به این که در عصر امام حسین(ع) بزرگترین و بدترین ظلمی که توسط خلفای بنی امیه به نام اسلام بر پیکر اسلام وارد میشود میرفت که نامی از آموزههای اسلامی برجای نماند. نه تنها دستگاه بنیامیه به دنبال ظلم به دین بود بلکه شیعیان و دوستداران دین حق و پیروان خاندان عصمت و طهارت نیز از ستم آن ستمگران درامان نبودند از این رو امام حسین(ع) با جانفشانی و آوردن اهلبیت(ع) خود به قتل گاه در صدد رفع این ظلم بزرگ بودند.
کما اینکه در روایتی از رسول اکرم(ص) نقل شده است: «إِنَّ النّاسَ إِذا رَأَوُا الظّالِمَ فَلَمْ يَأْخُذوا عَلى يَدَيْهِ أَوْشَكَ أَنْ يَعُمَّهُمُ اللّهُ بِعِقابٍ مِنْهُ؛[2] مردم آنگاه كه ظالم را ببينند و او را باز ندارند، انتظار مىرود كه خداوند همه را به عذاب خود گرفتار سازد.»
منابع و مآخذ
[1]. بحار الأنوار (ط - بيروت)؛ ج44؛ ص329.
[2]. نهج الفصاحه ص 323، ح 833.