مقدمه

واقعه غدیر از مهم‌ترین وقایع تاریخ اسلام است که در آن، پیامبر اسلام(ص) هنگام بازگشت ازحجه الوداع در 18 ذی‌الحجه سال دهم قمری در غدیر خم، امام علی(ع) را جانشین خود معرفی کرد. کمتر واقعه‌ای را می‌توان در تاریخ بشریت به طور عام و در تاریخ اسلامی به طور خاص یافت، که همانند واقعه غدیر خم این همه مورد اهتمام باشد و گروه‌های بی‌شماری از محدثان، مفسران، متکلمان، فلاسفه، شعرا، ادبا، نویسندگان، خطبان و صاحبان سیره و تاریخ درباره آن به تفصیل سخن گفته و آن را مورد توجه قرار داده باشند.

عید غدیر در منابع اسلامی

از جمله عوامل زنده ماندن این واقعه بزرگ و استمرار این حادثه عظیم، نزول دو آیه از آیات قرآن کریم درباره آن است(1). مورخان اسلامی در آثارشان از جمله ابن خلکان، ابوریحان بیرونی ثعالبی و زیدبن ارقم به سابقه و ریشه این عید اسلامی اشاره کرده‌اند. ابن خلکان در کتاب وفیات الاعیان اشاره می‌نماید «با مستعلی بن مستنصر در روز عید غدیر خم که هیجدهم ذیحجه، سال 487 قمری بود، بیعت شد"(2). همچنین در شرح حال مستنصربالله، عبیدی آورده است: «در شب پنج شنبه که دوازده روز از ذیحجه، سال 487 قمری باقی مانده بود، در گذشت و این همان شب عید غدیر است؛ یعنی شب هجدهم ذیحجه که همان غدیر خم است»(3). ابوریحانی بیرونی در کتاب الآثار الباقیه این روز را، از روزهای شمرده است که مسلمانان آن را از اعیاد اسلامی می‌دانند(4). همچنین از ابوهریره روایت شده است: «هر کسی روز هجدهم ذیحجه را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه شش ماه(یا یک سال) را برای او می‌نویسد و این روز، همان روز عید غدیر خم است که پیامبر اکرم(ص) دست علی(ع) را بلند کرد و فرمود: هر کس من مولای او هستم، پس علی مولای اوست. پروردگارا، دوستان علی را دوست بدار و دشمنان علی را دشمن بدار و هر کسی که او را یاری می‌کند، یاری کن. پسر عمر بن خطاب گفت: مبارک باشد. مبارک باشد ای پسر ابوطالب، مولای من و مولای هر مسلمانی شد(5). ثعالبی نیز شب عید غدیر را از شب‌های معروف در میان مسلمانان بر شمرده است(6). زید بن ارقم می گوید: اولین کسانی که با پیامبر(ص) و علی(ع) دست دادند، ابوبکر، عمر، عثمان، طلحه و زبیر بودند و سپس بقیه مهاجرین و انصار و پس از آن بقیه مردم»(7).

پانویس

(1) سوره مائده(5): 3 و 67

(2)وفیات الاعیان: 60/1

(3) همان

(4) الآثار الباقیه: 395؛ الغدیر: 267/1

(5) تاریخ دمشق:577/2 و 575 و 75؛ تاریخ بغداد: 290/8

(6) ثمار القلوب: 511.

(7) الغدیر: 270/1. آن را از احمد بن محمد طبری، مشهور به خلیلی در کتاب مناقب علی ابن ابی طالب نقل کرده است.

منابع و ماخذ

مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)؛ ترجمه حسین علی عربی، واقعه غدیر، قم، مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، 1393، صص 41-43.