مقدمه
حدیث غدیر، از مشهورترین و بلندآوازه ترین احادیث نبوى است و بسیارى از محدّثان و عالمان، بر استوارى و بلکه بر تواتر آن، تأکید کرده‌اند. در اهمیت این حادثه تاریخی همین کافی است که آن را 110 نفر از صحابه روایت کرده‌اند(1). بدین معنا است که نام این 110 نفر در منابع حدیثی و تاریخی آمده است. این حدیث را 89 نفر از تابعین در قرن دوم هجری روایت کرده‌اند و تعداد روایان حدیث غدیر در طی قرون متمادی، شامل تعداد قابل توجهی از علمای مذاهب مختلف اسلامی شده است که به تواتر و صحت آن اعتراف کرده‌اند(2).
تواتر حدیث غدیر
الف. اعتراف علمای مذاهب مختلف به تواتر حدیث غدیر
جلال‌الدین سیوطی شافعی، در الفوائد المتکاثره فی الاخبار المتواتره و در الأزهار المتناثره فی الاخبار المتواتره؛ ملا علی قاری حنفی، در المرقاه فی شرح المشکاه، جلد5، صفحه 568؛ جمال‌الدین عطاء‌الله بن فضل‌الله شیرازی، در کتاب الاربعین که کتاب خطی است؛ مناوی شافعی در کتاب التیسیر فی شرح الجامع الصغیر، جلد2، صفحه 442؛ میرزا مخدوم بن میرعبدالباقی در النواقض علی الروافض؛ محمد بن اسماعیل یمانی صنعانی در الروضه الندیه؛ محمد صدر عالم، در کتاب معارج العلی فی مناقب المصطفی؛ شیخ عبدالله شافعی در الاربعین؛ شیخ ضیاءالدین مقبلی در کتاب الابحاث المسدده فی الفنون المتعدده؛ ابن کثیر دمشقی در تاریخ خود در شرح حال محمد بن جریدر طبری؛ ابوعبدالله حافظ ذهبی. سخن وی در باب تواتر حدیث غدیر را ابن کثیر در تاریخ خود، جلد5، صفحه 213-214 نقل کرده است؛ حافظ بن جزری، تواتر حدیث غدیر را در کتاب اسنی المطالب فی مناقب علی ابن ابی طالب، صفحه 48 چنین نقل کرده است؛ شیخ حسام‌الدین متقی. او در کتاب مختصر قطف الأزهار المتناثره به این مطلب اشاره کرده است؛ ثناء‌الله بانی بتی که تواتر حدیث را در السیف المسلول نقل کرده است؛ محمد مبین لکهنوی، در کتاب وسیله النجاه فی فضائل السادات، صفحه 104.
ب. جمعی از بزرگان محدثین، حدیث غدیر از طریق بسیاری نقل کرده‌اند که برخی از آنان عبارتند از:
احمد بن حنبل؛ ابن جریر طبری؛ جزری مقری؛ ابن عقده؛ ابوسعید سجستانی؛ ابوبکر جعابی؛ محمد یمنی؛ ابوالعلاء عطار همدانی؛ شیخ عبدالله شافعی.
ج. احتجاج صحابه و تابعین به حدیث غدیر
امیرالمومنین علی(ع) در روز شوری(3) در ایام خلافت عثمان(4) و در یوم الرحبه در کوفه(5) و در روز جمل(6) و در حدیث الرکبان در کوفه(7) و در صفین(8)، بدان استشهاد کردند؛ فاطمه، دختر رسول خدا(ص)(9)؛ امام حسن مجتبی(ع)، سبط اکبر رسول خدا(ص)(10)؛ امام حسین(ع)، سبط اصغر رسول خدا(ص)(11)؛ عبدالله بن جعفر با همین حدیث بر معاویه احتجاج کرد(12)؛ عمرو بن عاص بر معاویه احتجاج کرد(13)؛ عمار بن یاسر در جنگ صفین بدان احتجاج کرد(14)؛ أصبغ بن نباته در مجلس معاویه بدان احتجاج کرد(15)؛ جوانی در کوفه بر ابوهریده احتجاج کرد(16)؛ قیس بن عباده بر معاویه احتجاج کرد (17)؛ عمر بن عبدالعزیز بدان احتجاج کرد(18)؛ مأمون بر فقها احتجاج کرد(19).
پانویس
(1)الغدیر:61/1 و 314
(2) مناقب آل ابی‌طالب، ابن شهر آشوب: 228/2
(3) فرائد السمطین، حموینی شافعی: 319/1، باب 58
(4) فرائد السمطین: 312/1
(5) المناقب، خوارزمی: 157
(6) المناقب: 182.
(7) مسند احمد: 419/5
(8) کتاب سلیم بن قیس: 295
(9) اسنی المطالب: جزری مقری شافعی: 49.
(10) ینابیع المودة، قندوزی حنفی: 369/3
(11) کتاب سلیم بن قیس: 320
(12) کتاب سلیم بن قیس: 361.
(13) المناقب، خوارزمی حنفی: 199.
(14) شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی الحدید: 21/8
(15) المناقب، خوارزمی: 205
(16) مجمع الزوائد، هیتمی شافعی: 105/9
(17) کتاب سلیم بن قیس: 313
(18) تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر شافعی: 344/45
(19) العقد الفرید، ابن عبد ربه، 327/5- 317؛ الغدیر، علامه امینی: 212/10
منابع
مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)؛ ترجمه حسین علی عربی، واقعه غدیر، قم، مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، 1393، صص 41-43.
