امیرالمؤمنین(ع)، نفس پیامبر(ص)
مقدمه
آیه مباهله، فضیلتی را برای امیرالمؤمنین(ع) اثبات می‌کند که هیچ شخصی با امیرالمؤمنین در آن شریک نبوده و فریقین به آن اعتراف دارند.
بزرگترین فضیلت امیرالمؤمنین
بزرگترین فضیلت امیرالمؤمنین علیه‌السلام از منظر امام رضا علیه‌السلام نزول آیه مباهله در شأن ایشان می‌باشد.[1] خداوند متعال در این آیه شریفه امیرالمؤمنین علیه‌السلام را نفس پیامبر قرار داده است. امام رضا علیه‌السلام در این رابطه می‌فرماید: «لَمْ يَدْعُ رَسُولُ اللَّهِ رَجُلًا فِي الْمُبَاهَلَةِ إِلَّا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ فَقَدْ ثَبَتَ أَنَّهُ نَفْسُهُ الَّتِي عَنَاهَا اللَّهُ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ»؛[2] «رسول خدا مردی را در مباهله غیر از امیرالمؤمنین دعوت نکرد، پس ثابت می‌شود که وی، نفسی می‌باشد که خداوند در کتابش قصد کرده است».
پیامبر الگوی بشریت
قرآن کریم، رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله را رحمت برای دو جهان معرفی کرده[3] و در آیه 21 سوره احزاب بیان می‌دارد که ایشان را الگو برای بشریت قرار داده است: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»؛ «قطعاً براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست». با توجه به آیات شریفه، شخصیت رسول خدا به حدی والاست که در دو جهان رحمت برای جهانیان است و خلاصه و محدود به دنیا نمی‌شود و معرفی ایشان به‌عنوان اسوه نشانگر این است ایشان از همه بالاتر بوده و توانایی این را دارد که نمونه و الگو برای همه مردم باشد.
امیرالمؤمنین نفس پیامبر
قرآن در کنار شخصیت والای پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله شخص دیگری را معرفی می‌کند که نفس پیامبر می‌باشد. این‌چنین تعریفی، نشان‌دهنده عظمت و بزرگی این شخصیت بزرگوار می‌باشد. فریقین این شخص را جز علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام نمی‌دانند که به‌اختصار برخی از اقوال را پیرامون این مطلب بیان می‌کنیم.
نظر علمای فریقین درباره «انفسنا»
1. حاکم حسکانی از علمای بزرگ اهل‌تسنن می‌نویسد: «أَنْفُسنَا النَّبِيُّ وَ عَلِيٌّ»؛[4] ««أَنفُسَنَا» پیامبر اکرم و علی است»
2. ابوسعید الخادمی از علمای اهل‌تسنن در این رابطه می‌نگارد: «أَنَّ الْمُرَادَ بِالْأَنْفُسِ عَلِيٌّ لِأَنَّ الْأَخْبَارَ الصَّحِيحَةَ أَنَّهُ صَلَّى‌اللَّهُ‌تَعَالَى‌عَلَيْهِ‌وَسَلَّمَ دَعَا عَلِيًّا إلَى هَذَا الْمَقَامِ»؛[5] «مراد از جان پیامبر، علی‌بن‌ابی‌طالب است؛ چون اخبار صحیحی وجود دارند مبنی بر اینکه در مباهله، پیامبر اکرم، علی را به این مقام و جایگاه خواست».
3. علمای شیعه بالاتفاق مصداق آیه را امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌دانند. روایات در این زمینه زیاد است و ما به‌اختصار روایتی زیبا از خود امیرالمؤمنین علیه‌السلام بیان می‌کنیم. حضرت می‌فرماید: «از اصحاب پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله آنان که مطالب را نیکو به خاطر می‌سپارند می‌دانند که در میان آنان کسی نیست که دارای منقبتی باشد، مگر اینکه من شریک او بوده‌ام و بر او برتری داشتم ولی هفتاد منقبت مرا هست که هیچ‌یک از آنان را در آن شرکتی نیست». [راوی پرسید]: ای امیرالمؤمنین علیه‌السلام مرا از آن منقبت‌ها آگاه گردان! فرمود: «نصارا مدّعی شدند که با پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مباهله کنند، خدا[آیه مباهله را] فرو فرستاد و در آن نفس من، نفس رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله بود».[6]
دقت در این روایات ما را به این مطلب رهنمون می‌کند که شاید به این خاطر بود که رسول خدا در حق حضرت فرمود: «يَا عَلِيُّ مَا عَرَفَ اَللَّهَ إِلاَّ أَنَا وَ أَنْتَ وَ مَا عَرَفَنِي إِلاَّ اَللَّهُ وَ أَنْتَ، وَ مَا عَرَفَكَ إِلاَّ اَللَّهُ وَ أَنَا»؛[7] «ای علی! خدا را نشناخت مگر من و تو، و مرا نمی‌شناسد مگر تو و خدا، و تو را کسی نمی‌شناسد جز من و خدا».
نتیجه
در نتیجه مطابق روایات شیعه و سنی، امیرالمؤمنین نفس پیامبر است و این امر چنان فضیلتی بزرگ در حق امیرالمؤمنین علیه‌السلام است که امام رضا علیه‌السلام آن را بزرگترین فضیلت حضرت می‌داند.
منابع و مآخذ
[1]. شیخ مفید، الفصول المختارة، كنگره شيخ مفيد، ص38.
[2]. همان.
[3]. انبیا: 107.
[4]. حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، موسسة الطبع و النشر، ج1، ص182.
[5]. محمد خادمی، بريقة محمودية، ج1، ص211.
[6]. شیخ صدوق، خصال، جامعه مدرسين، ج2، ص576.
[7]. شیخ عزالدین حلی، مختصر بصائرالدّرجات، النشر الإسلامی، ص336.
