رساله حقوق امام سجاد(ع)
رساله حقوق امام سجاد(ع) عهده دار تنظيم روابط فردى و اجتماعى انسان در زندگى است به گونه اى كه براى فرد و جامعه روابط سالم را به ارمغان آورده و عوامل ثبات، پيشرفت و شكوفايى را به آن ها هديه كند.
نگاه عميق و فراگير امام(ع) به انسان، حكيمانه بوده و همه ابعاد زندگى او و روابطش با خالق، خود، خانواده، اجتماع، حكومت، آموزگار و آنچه به او كوچكترين ارتباطى پيدا مى كند را به او آموخته است.
تنظيم روابط اجتماعى مبتنى بر وضع سلسله قوانين حقوقىِ دقيقى است كه نخستين سرمايه يك نظام اجتماعى بوده و سنگ بناى قوانين كلى اسلامى است و كسى كه ژرفاى اين حقيقت را درك كرده و با دقت به مطالعه حقوق خالق و مخلوق در برابر يكديگر بپردازد، فهم اسرار قوانين اسلامى و فلسفه احكامى را كه شريعت اسلام براى تنظيم زندگى فردى و اجمتاعى اسلام آورده است برايش ممكن خواهد گرديد.
تا نظام حقوق دقيقاً پياده نشود هرگز عدالت اجتماعى، اقتصادى يا ادارى تحقق نخواهد يافت، احكام شريعت بر اساس همين حقوق تنظيم شده و تا جايى كه ما مى دانيم امام سجاد(ع) در اين عرصه كه همه اصول اخلاقى، تربيتى و نظم جامعه بر پايه آن استوار گرديده است گوى سبقت از همه دانشمندان و قانون دانان دنياى اسلام ربوده است.
امام(ع) اين كتاب عظيم را نگاشته و به يكى از ياران خود هديه كرده و دانشمندِ بزرگِ راستگو ثابت بن ابى صفيّه معروف به ابوحمزه ثُمالى كه شاگرد آن حضرت بوده آن را از ايشان روايت كرده و بزرگانى چون شيخ صدوق در كتاب خصال، ثقة الاسلام كلينى در كتاب كافى و حسن بن على بن حسين بن شعبه حرّانى در كتاب تحف العقول كه همه از منابع قديمى و مطمئن مى باشند اين رساله را با سندهاى خود از ابوحمزه نقل كرده اند.
امام(ع) در اين رساله قبل از بيان حقوق به اين نكته اشاره مى فرمايد كه حقوقى انسان را احاطه كرده كه شناخت آن ها بر او واجب است، پس به بيان بزرگترين حق كه حقوق مربوط به خداوند متعال است پرداخته و پس از آن حقوقى را كه خداوند براى انسان قرار داده از آن منشعب مى فرمايد و با ديدى الهى انواع روابط انسان با خويشتنِ خويش را بيان مى فرمايد، سپس دامنه بحث را به رابطه انسان با محيط زندگى او كه شامل رهبران و پيروان و مردم و زمامداران است كشانده به بيان انواع و مراتب پيشوايان و پيروان پرداخته و سپس روابط ديگرى چون رابطه با خويشاوندان، خانواده و اعضاى آن حتى غلامان و كنيزان و پس از آن ساير حق داران چون اذان گوى مسجد، امام جماعت، همنشين، شريك طلبكار، دشمن، مشورت خواه، مشورت كننده، نصيحت جو، پند دهنده، سؤال كننده، سؤال شونده، بزرگ، كوچك و... را مطرح مى فرمايد، تا آنجا كه به حقوق همدينان و پس از آن به حقوق همنوعان كه تنها در انسانيت و نظام سياسى كه در برابر آن سر فرو آورده با او اشتراك دارند - اگر چه هم مسلك او نباشند - نيز پرداخته است، آنچه در پيش رو داريد متن كامل رساله حقوق امام سجاد(ع) و مطابق با عبارتى است كه در خصال از آن حضرت نقل شده است.
