حقـوق رعيـّت

24. وأمّا حقّ رعيّتك بالسلطان : فأن تعلم أنّهم صاروا رعيّتك لضعفهم وقوّتك، فيجب أن تعدل فيهم وتكون لهم كالوالد الرحيم، وتغفر لهم جهلهم، ولا تعاجلهم بالعقوبة، وتشكر الله عزّوجلّ على ما آتاك من القوّة عليهم ؛

24. حق رعايا و زيردستانى كه بر آن ها سلطنت دارى اين است كه بدانى آن ها به سبب ناتوانى خود و توانائى تو رعيت تو شدند پس واجب است كه در ميان آن ها به عدالت رفتار كنى و براى آن ها چون پدرى مهربان باشى و كارهائى كه از روى نادانى كنند ببخشى و در شكنجه آن ها شتاب نكنى و شكر خدا را به جاى آورى كه تو را سرپرست آنان كرده.

25 . وأمّا حقّ رعيّتك بالعلم : فأن تعلم أنّ الله عزوجل إنّما جعلك قيّماً لهم فيما آتاك من العلم، وفتح لك من خزائنه، فإن أحسنت في تعليم الناس ولم تخرق بهم ولم تفجر عليهم زادك الله من فضله، وإن أنت منعت النّاس علمك أو خرقت بهم عند طلبهم العلم منك كان حقّاً على الله عزّوجلّ أن يسلبك العلم وبهاءه، ويسقط من القلوب محلّك؛

25. و حق شاگردانت اين است كه بدانى خداوند متعال به جهت دانشى كه به تو داده و از گنجينه دانش خويش درى بر تو گشوده تو را سرپرست آنان قرار داده است، اگر به خوشرفتارى مردم را بياموزى و با آن ها بداخلاقى نكنى و دل تنگ نشوى خدا از فضل خويش به تو بيشتر عطا كند و اگر از دانش خود به مردم دريغ كنى و چون از تو دانش خواهند با آن ها بدخلقى نمائى سزاوار است كه خداوند دانش و آبرويى كه آن را از راه دانش به دست آورده اى از تو بگيرد و عزت تو را از دلها براند.

26 . وأمّا حقّ الزوجة: فأن تعلم أنّ الله عزّوجلّ جعلها لك سكناً واُنساً، فتعلم أنّ ذلك نعمة من الله عليك، فتكرمها وترفق بها، وإن كان حقّك عليها أوجب فإنّ لها عليك أن ترحمها، لأنّها أسيرك وتطعمها وتكسوها، فإذا جَهِلتْ عَفوتَ عنها ؛

26. حق زن آنست كه بدانى خداوند وى را براى آسايش و آرامش تو قرار داده و بدانى كه اين نعمت از خدا است و او را گرامى دارى و به نرمى با وى رفتار كنى و اگر چه حق تو بر او بيشتر و واجبتر است ولى او هم بر تو حق ترحم دارد زيرا اسير تو است خوراك و پوشاك به او بده و اگر جهالت ورزيد او را ببخش.

27. وأمّا حقّ مملوكك : فأن تعلم أنّه خلق ربّك وابن أبيك واُمّك ولحمك ودمك، لم تملكه لأنّك صنعته دون الله، ولا خلقت شيئاً من جوارحه ولا أخرجت له رزقاً، ولكنّ الله عزّوجلّ كفاك ذلك، ثمّ سخّره لك وائتمنك عليه واستودعك إيّاه، ليحفظ لك ما تأتيه من خير إليه فأحسن إليه كما أحسن الله إليك، وإن كرهته استبدلت به، ولم تعذِّب خلق الله عزّوجلّ، ولا قوّة إلاّ بالله ؛

27. حق بنده تو آنست كه بدانى او نيز آفريده پروردگار تو است، پسر پدر و پدر مادر تو]آدم و حوا[، و گوشت و خونش با تو يكى است، تو او را نيافريدى، خدائى كه تو را آفريده او را هم آفريده و تو حتى هيچ عضوى هم براى او خلق نكرده اى و روزى وى را نمى دهى، خدا است كه روزى او را مى دهد، سپس او را به تسخير تو در آورده و او را به دست تو امانت سپرده و به وديعت نهاده تا هر احسانى به او كنى براى تو نگهدارد، پس همچنان كه خدا به تو احسان كرده تو هم به آن بنده احسان كن و اگر او را نمى پسندى عوضش كن و آفريده خداى عز و جل را عذاب مكن و توانائى نيست جز به كمك خدا.