بخشش و بردبارى

ابن عباس مى گويد: پيامبراكرم(ص) در كارهاى خير بخشنده ترين مردم به شمار مى آمد و بالاترين بخشش را در ماه مبارك رمضان داشت... جبرئيل هر سال در ماه رمضان به ديدار آن بزرگوار مى آمد... و هرگاه جبرئيل با او ديدار مى كرد رسول خدا(ص)نسبت به امور خير، از تند بادها بخشنده تر مى شد.[1]

جابر مى گويد: پيامبراسلام هرگز در برابر درخواستِ مردم، نَه نگفت[2].

روايت شده رسول خدا(ص) نزد بزّازى آمد و از او پيراهنى به چهار درهم خريدارى كرد و آن را پوشيد و بيرون رفت. در مسير راه مردى از انصار به او برخورد و عرضه داشت: اى رسول خدا(ص)!پيراهنى نياز دارم، خداوند از لباس هاى بهشتى بر تو بپوشاند. حضرت پيراهن خويش را از تن بيرون آورد و بر آن مرد پوشاند و سپس نزد صاحب مغازه بازگشت و پيراهن ديگرى به چهار درهم خريد و دو درهم، برايش باقى ماند، در راه به كنيزكى گريان برخورد نمود، علت گريه اش را پرسيد، كنيزك در پاسخ گفت: اى رسول خدا! كسان (ارباب من) دو درهم به من سپردند تا با آن مقدارى آرد تهيه كنم، ولى آن ها را گم كرده ام. پيامبر دو درهمِ (باقى) را به او داد، كنيزك عرضه داشت: مى ترسم اگر به خانه برگردم مرا تنبيه كنند.

رسول خدا(ص)او را تا خانه مولايش همراهى كرد بدانجا كه رسيد بر اهل خانه سلام كرد، آنان صداى حضرت را شناختند ]ولى پاسخ ندادند[ بار دوم و سوم باز گشت و سلام كرد، آن گاه سلامش را پاسخ گفتند. حضرت بدانهافرمود: مگر شما نخستين سلام مرا نشنيديد؟ عرض كردند: شنيديم، ولى دوست داشتيم با سلام كردن بيشتر براى ما سلامتى بخواهى. پدر و مادرمان فدايت، بفرماييد چه چيز سبب حضور شما در اين جا شد ؟

فرمود: بدين جهت كه اين كنيزك مى ترسيد او را تنبيه كنيد. صاحب كنيزك عرضه داشت: چون شما او را همراهى نموديد به پاس مقدمتان، او را در راه خدا آزاد كردم و رسول گرامى اسلام، آنان را به خير و نيكى و بهشت مژده داد و فرمود:

خداوند در اين ده درهم بركت ايجاد كرد، بر اندام پيامبرش و مردى از انصار پيراهن پوشاند و به وسيله آن ها برده اى را آزاد كرد، خدا را سپاس مى گويم، هم اوست كه به قدرت خويش اين نعمت را بر ما ارزانى داشت.[3]

با فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، آن حضرت همه اسيران را آزاد مى كرد و به فقرا يارى مى رساند[4].

از عايشه نقل شده كه: رسول خدا(ص) هيچ گاه از كسى كه در مورد او اسائه ادب روا مى داشت، انتقام نمى گرفت مگر جايى كه به احكام الهى بى حرمتى مى شد. هيچ گاه با دستش كسى را تنبيه نكرد، مگر آن جا كه در راه خدا چنين عملى انجام مى پذيرفت، و هيچ گاه كسى را كه از او درخواستى داشت، محروم نساخت مگر اين كه از او درخواست گناهى مى شد كه وى بيش از همه مردم از گناه فاصله داشت[5].

از عبيد بن عمير روايت شده گفت: هر گنهكارى را كه گناهش به مرز اجراى حدّ نرسيده بود نزد حضرت مى آوردند، آن بزرگوار وى را مى بخشيد[6].

أنس مى گويد: ده سال افتخار خدمتگذارى رسول خدا(ص) را داشتم، آن حضرت حتى به من اُفّ نگفت و در مورد كارى كه انجام داده بودم نفرمود چرا انجام داده اى؟ و امورى را كه انجام نداده بودم نفرمود چرا انجام نداده اى؟[7]

عربى بيابانى نزد آن حضرت آمد و رداى مباركش را به گونه اى كشيد كه جاى حاشيه ردا بر گردن آن بزرگوار ماند، آن گاه به حضرت عرض كرد: اى محمد! از اموال الهى كه در اختيار دارى به من نيز سهمى بده. حضرت متوجه او شد و لبخندى زد. سپس دستور داد اموالى به او بدهند.

وجود مقدس پيامبراكرم(ص) در دوران زندگى خود به عفو و بخشش و گذشت، معروف بود... وحشى، قاتل عمويش حضرت حمزه را بخشيد... چنان كه از خيانت زن يهودى كه گوسفند بريان مسمومى نزد حضرت آورد، گذشت و ابوسفيان را مورد بخشش قرارداد و ورود به خانه او را امان از كشته شدن مقرّر داشت، و از قريش كه نافرمانى دستور خدا كرده و با تمام توان با حضرتش جنگيده بودند، چشم پوشى كرد ... در صورتى كه آن بزرگوار در اوج قدرت و عزّت و سربلندى قرار داشت و بدان ها فرمود:

خدايا! قوم من افرادى جاهل اند آنان را هدايت فرما ... اكنون آزاديد و مى توانيدبرويد. [8]

قرآن كريم از عظمت حلم و برد بارى رسول اكرم(ص) سخن مى گويد (وَلَوْ كُنتَ فَظّاً غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ);[9]

اگر خشن و سنگدل بودى از پيرامونت پراكنده مى شدند، پس آن ها را ببخش و برايشان آمرزش بطلب .

و در اين فرموده اش بالاترين درجه مهربانى و عطوفتش را توصيف كرده است:

(لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَاعَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُوفٌ رَحِيمٌ);[10]

به يقين، رسولى از خود شما به سويتان آمد كه رنج هاى شما بر او سخت و گران است و بر هدايت شما پافشارى دارد و با مؤمنان، رؤوف و مهربان است.

منابع و مآخذ:

[1].  صحيح مسلم 4 / 481 .

[2].  سنن دارمى 1 / 34.

[3].  سنن ترمذى 4 / 518.

[4].  حياة النبى و سيرته 13 / 311.

[5].  حياة النبى و سيرته 3 / 306.

[6].  حياة النبى و سيرته 3 / 307.

[7].  صحيح بخارى 5 / 2260، حديث 5738.

[8].  محمد فى القرآن 60 ـ 65.

[9].  آل عمران/ 159.

[10].  توبه/ 128.