امام باقر(ع) در يك نگاه

امام محمّد باقر(ع) پنجمين امام از پيشوايان پاكى است كه پيامبر اكرم(ص) براى جانشينى خود در امر رهبرى امّت اسلام و رساندن امّت اسلام به ساحل امن و آسايش، بر امامت يكايك آنان تصريح فرموده است. چرا كه خداوند متعال امنيّت و آسايش امّت اسلام را در سايه رهبرى معصومانى كه هر گونه ناپاكى و پليدى را از آنان دور كرده و ساحتشان را از هر گونه خطا و اشتباه منزّه و پاك ساخته مقدّر فرموده است.

امام باقر(ع) از خاندان پاك و مطهّرى ريشه گرفته كه در اوج عظمت و كمال بوده و افراد آن خاندان هر كدام ستيغ هاى سر به فلك كشيده دنياى فضيلت اند. آنان جداى از همه عناصرى كه شخصيّت انسانى كاملشان را در عرصه هاى فكر، عقيده، عقل، عاطفه، اراده و رفتار تشكيل مى داد و از اخلاص آن ها در برابر ذات مقدّس خداوند و ذوب شدن آن ها در محبّت خدا و ارزش هاى رسالت اسلامى نشأت گرفته بود، مردانى الهى بودند و به همين جهت بود كه به نص پيامبر اكرم(ص) همطراز قرآن قلمداد گرديده اند، آنان بالاترين الگوهاى جامعه بعد از پيامبر اكرم(ص) و امين آن حضرت در پياده كردن رسالت اسلامى بوده اند. رهبران معصوم براى ارشاد و تربيت امّت و اداره امور جامعه اسلامى و جواب دادن به همه نيازهاى جامعه براى رسيدن به تكامل و دست يافتن به سعادت دنيا و آخرت آماده و شايسته بودند.

امام باقر(ع) از پدر و مادرى علوى و پاك و مهذّب پا به عرصه وجود نهاد. در وجود آن حضرت صفات نيكوى دو جدّ بزرگوارش امام حسن و امام حسين(ع) [امام حسن= جدّ مادرى و امام حسين= جدّ پدرى] به چشم مى خورد، امام باقر(ع) چند سال از عمر شريفش را در سايه جدّ بزرگوارش حضرت امام حسين(ع) به سر برد. آن حضرت در سايه پدر بزرگوار خود حضرت علىّ بن الحسين امام زين العابدين(ع) رشد و نموّ پيدا كرد تا اين كه به سنّ جوانى و اوج كمال رسيد. آن حضرت همواره و تا دم شهادت همدم و همگام پدر بزرگوار خود امام سجّاد(ع) بود كه اين برهه از زمان مقارن با نيمه اوّل دهه هجرت پيامبر اكرم(ص) بود.

گذشته از جدّ بزرگوارش حضرت امام حسين(ع)، پدر بزرگوار امام باقر(ع) يعنى علىّ بن الحسين(ع) نيز الگوى بسيار بلند مرتبه اى براى آن حضرت بوده است. چرا كه آن حضرت از فرط زهد و تقوا و عبادت به «زين العابدين»، «سيّدالساجدين»، «قدوة الزّاهدين»، «سراج الدّنيا» و «جمال الدّين»، لقب گرفته بود. آن حضرت به شهادت تمام معاصران خود از بسيارىِ شرافت، آقايى، دانش، درخشندگى و كمال عقل صددرصد شايسته مقام امامت عظمى و رهبرى جامعه بوده است.

امام باقر(ع) دانش و معرفت را از سرچشمه جوشان چنين پدر بزرگوارى نوشيد، تا اين كه سرآمد همگان گرديد و در تمام رشته هاى دانش صاحبِ نظر و نوآورى شد. چنان كه جدّ بزرگوارش حضرت پيامبر اكرم(ص)مطابق اين حديث شريف نبوى كه فرمودند او شكافنده دانش هاست، وى را به لقب باقر يعنى شكافنده دانش ملقّب فرموده و مسلمانان را به ولادت اين مولود و نقش مؤثّرش در زنده كردن دانش هاى دينى بشارت داده اند. البتّه اين ولادت مبارك در عصر و زمانه اى به وقوع پيوست كه امّت اسلام در اثر فتوحات پياپى و در هم آميختگى تمدّن ها و مبادلات فرهنگى دستخوش گردبادهاى تغيير و تبدّل گرديد كه با توجّه به نوپايى حركت فرهنگى و علمى اسلام، و همچنين محروميّت امّت از سرچشمه فيّاض رسالت الهى كه در اهل بيت پيامبر اكرم(ص)تجسّم عينى پيدا مى كرد، اين فرهنگ هاى وارداتى و گردبادهاى تغيير و تبدّل توانست امّت اسلام را دور زده و آنان را از فرهنگ اصيل خود دور گرداند.

امام محمّد باقر(ع) تمامى عمر بابركت و شريف خود را در شهر مدينه منوّره به سر آوردند و باران دانش و معرفت آن حضرت بر امّت اسلام مى باريده است، همچنين در رابطه با جماعت نخبگان صالح كه پيامبر اكرم(ص)بنيانگذار هسته مركزى و اصلى آن بوده و امام على بن ابى طالب(ع) و سپس امام حسن و امام حسين(عليهما السلام) در ادامه، پرورش آنان را پى گرفته و پس از آن ها پدر بزرگوار امام باقر(ع) يعنى حضرت علىّ بن الحسين امام زين العابدين(ع)نيز به تغذيه روحى و معنوى و فكرى اين جمعيّت صالح پرداخته و همه عناصر ساختارى و تكاملى رشد و نموّ اين طبقه را به آنان اعطا كرده بود، حضرت امام باقر(ع) نيز ادامه دهنده راه پدران پاكش بود.

امام محمّد باقر(ع) از آغاز ولادت تا هنگام شهادت، بيداد و ستمگرى امويان را با تمام وجود خود لمس فرمود. البتّه اگر مدّت كوتاه خلافت عمر بن عبدالعزيز را كه به حدود دو سال و نيم مى رسد و در طول آن، نسبتاً اوضاع بهتر شده بود از مدّت عمر شريف آن حضرت كسر كنيم.

بنابر اين امام باقر(ع) با شديدترين دوران هاى ستم و بيدادگرى امويان هم عصر بوده است. البتّه آن حضرت به زمان افول كوكب بخت اين جريان جاهلى (بنى اميّه) نيز نزديك بوده است. امّا در عين حال به عنوان يك شخص بيدار، بزرگ و متكامل از ديدن حكومت بيدادگر اموى رنج ها برده و جام تلخ غصّه ها و اندوه ها را جرعه جرعه نوشيده است.

امّا در عين حال امام باقر(ع) به دليل رو آوردن مسلمانان از نقاط مختلف عالم اسلام به سمت آن حضرت توانستند تعداد بسيارى از فقيهان، دانشمندان و مفسّران را در دانشگاه علمى خود تربيت نمايند. چرا كه همه امّت اسلام به صورت بى نظيرى در برابر فضل و كمال آن حضرت سر تعظيم فرود آورده بودند، البتّه امام باقر(ع) هيچگاه از رويدادهايى كه در عرصه جامعه اسلامى به وقوع مى پيوست كناره گيرى نكرده و هميشه در بيدار كردن توده ها، به حركت درآوردن افكار آن ها، شخصيّت بخشيدن و زنده كردن كرامت امّت چه از نظر داد و دهش هاى مادّى و چه از نظر افاضات معنوى همچون پدران بزرگوار و اجداد طاهرش همواره نقشى مثبت و فعّال داشته است. آن حضرت هيچگاه از پدران و اجداد طاهرين خود از نظر عبادت، تقوا، صبر و اخلاص پايين تر نبوده است. بنابر اين آن حضرت الگوى بسيار مناسب و بزرگى براى نسلِ هم عصر خود و همچنين نسل هاى بعدى بوده اند.

سلام بر او باد روزى كه متولّد شد و روزى كه با علم و عمل به مجاهده در راه خدا پرداخت و روزى كه به شهادت رسيد و به لقاء محبوب شتافت و روزى كه دوباره زنده و برانگيخته خواهد شد.