عبادت امام باقر(ع)

امام محمّد باقر(ع) از پيشوايان اهل تقوا در تاريخ اسلام بوده است. آن حضرت چنان خدا را شناخته بود كه شناخت خداوند همه جوهره ذات ایشان را پر نموده و با قلبى پر از انابه به درگاه خداوند حاضر مى شد. امام باقر(ع) در عبادت و فرمانبردارى خداوند متعال نهايت اخلاص را به كار مى برد. از جلوه هاى عبادت آن حضرت مى توان به اين نكات اشاره نمود:

الف ـ خشوع در هنگام نماز: درباره آن حضرت گفته اند كه چون به نماز مى ايستاد از ترس خداوند رنگ رخسار مباركش زرد مى گرديد[1] و اين مطلب هيچ تعجّبى ندارد. چرا كه آن حضرت عظمت خداوند متعال را درك كرده بود. خداوندى كه جهان هستى را به وجود آورده و به آن حيات بخشيده بود. پس آن حضرت نيز همچون پرهيزگارانِ انابه كننده خدا را عبادت مى نمود.

ب ـ نماز بسيار: امام باقر(ع) بسيار به نماز مى پرداختند. حتّى گفته شده است كه آن حضرت در شبانه روز يكصد و پنجاه ركعت نماز مى خواندند[2] و كارهاى مربوط به مرجعيّت امّت و مسائل علمى آن حضرت را از بسيارى نماز باز نمى داشت، چرا كه نماز به جهت ارتباط و رشته محكمى كه بين نمازگزار و خداوند متعال ايجاد مى نمايد محبوبترين و عزيزترين كار جهان در نزد امام باقر(ع) بود.

ج ـ دعاى امام باقر(ع) در حال سجده: مسلّم است كه نزديكترين حالت يك بنده به خداوند متعال حالت سجده است. از همين جا است كه مى بينيم امام باقر(ع) همواره در حال سجود، قلب و احساسات خود را به سوى خداوند متعال منعطف كرده و خداوند را با دل بريدن كامل از همه چيز و در طبق اخلاص نهادن دل و روح، به مناجات مى نشسته است. به همين جهت است كه مى بينيم در كتب ادعيه، دعاهاى بسيارى براى حالت سجده از امام باقر(ع) نقل گرديده است. از آن جمله:

1. اسحاق بن عمّار از امام صادق(ع) روايت كرده است كه آن حضرت فرمودند: من هميشه رختخواب پدرم را آماده مى كردم و به انتظار آمدن آن حضرت مى نشستم. هنگامى كه آن حضرت به رختخواب مى آمدند و به خواب مى رفتند من برخاسته و به رختخواب خود مى رفتم و مى خوابيدم. در شبى از شبها آمدن آن حضرت به رختخواب به طول انجاميد. من به جستجوى آن حضرت به مسجد رفتم. در آن وقت شب مردم به خواب رفته بودند و كسى در مسجد نبود. ديدم كه آن حضرت در مسجد و در حال سجود است و كسى در مسجد غير از آن حضرت نيست. من صداى ناله آن حضرت را شنيدم كه در حال سجده مى فرمود:

«سبحانك اللهم، أنت ربي حقاً حقاً، سجدت لك يا رب تعبّداً ورقّاً، اللهم إنّ عملي ضعيف فضاعفه لي... اللّهم قِني عذابك يوم تبعث عبادك، وتب عليّ إنك أنت التواب الرحيم»; خداوندا تو پاك و منزّهى، خداوندا تو به حقيقت و باز هم به حقيقت پروردگار منى، خداوندا سجده من بر تو از روى تعبّد و بندگى است، خداى من، كارهايم در برابر ذات مقدّس تو ضعيف و كم است. تو كارهاى مرا به لطف و كرمت زياد كن... خداوندا مرا از عذاب روز قيامت همان روزى كه بندگانت را در پيشگاه خود به پا مى دارى حفظ كن. خداوندا توبه مرا بپذير چرا كه تو توبه پذيرِ مهربانى.[3]

2. ابوعبيده حذاء روايت مى كند كه: از امام باقر(ع) در حال سجود شنيدم كه مى فرمود:

«اسألك بحق حبيبك محمد(ص) إلاّ بدّلت سيّآتي حسنات، وحاسبتني حساباً يسيراً»; خدايا تو را به حقّ حبيبت محمّد(ص) سوگند مى دهم كه گناهان مرا تبديل به حسنات نمايى و در هنگام حساب بر من آسان گيرى.

سپس شنيدم كه آن حضرت در دوّمين سجده خود فرمودند:

«اسألك بحق حبيبك محمد(ص) إلاّ ما كفيتني مؤونة الدنيا، وكلّ هول دون الجنة»; خدايا تو را به حقّ حبيبت محمّد(ص) سوگند مى دهم كه مرا از طلب زاد و توشه دنيايم كفايت كنى و هر بلا و اندوهى كه فرجامى جز بهشت داشته باشد.

سپس آن حضرت براى سوّمين بار به سجده رفته و در سجود خود فرمودند:

«أسألك بحق حبيبك محمد(ص) لمّا غفرت لي الكثير من الذنوب والقليل، وقبلت منّي عملي اليسير»; خداوندا تو را به حقّ حبيبت محمّد(ص) سوگند مى دهم كه گناهانم را كم يا زياد بيامرزى و عملم را اگر چه كم و ناچيز است از من بپذيرى.

سپس امام باقر(ع) براى چهارمين بار به سجده رفته و به محضر خداوند متعال عرضه داشتند كه:

«أسألك بحق حبيبك محمد(ص) لما أدخلتني الجنة، وجعلتني من سكّانها، ولمّا نجيتني من سفعات النار برحمتك، وصلى الله على محمد وآله»; خداوندا تو را به حقّ حبيبت محمّد(ص) سوگند مى دهم كه مرا وارد بهشت گردانده و از ساكنان آن قرار دهى و به لطف و رحمت خود مرا از زبانه هاى داغ آتش جهنّم برهانى و خداوند بر محمّد و آلش درود فرستد.[4]

اين دعاها شدّت رابطه امام باقر(ع) و انابه آن حضرت به درگاه حىّ متعال را نشان مى دهد.

----------------------------------------

منابع:

[1]. تاريخ ابن عساكر 51 / 44.

[2]. تذكرة الحفّاظ 1 / 125، تاريخ ابن عساكر 51 / 44، حلية الاولياء 3 / 182.

[3]. فروع كافى 3 / 322.

[4]. فروع كافى 3 / 322.